آشنایی با تفسیر علمی قرآن
امتیاز دهید
نویسنده:
حسن رضا رضایی
امتیاز دهید
گ‍ف‍ت و گ‍و با ناصر رفیعی محمدی، محمدعلی رضایی اصفهانی؛ ت‍ح‍ق‍ی‍ق و ت‍ن‍ظی‍م حسن رضا رضایی، م‍ج‍ری م‍ص‍طف‍ی ک‍ری‍م‍ی؛ [ت‍ه‍ی‍ه] م‍رک‍ز م‍طال‍ع‍ات و پ‍ژوه‍ش‍ه‍ای ف‍ره‍ن‍گ‍ی ح‍وزه ع‍ل‍م‍ی‍ه
بشر امروز همراه با تحولات جدید، پا به دوران نوینی گذاشته و با اندیشهها و مکاتب جدیدی روبهرو شده است. اگر در گذشته سخن از الحاد و دینداری به میان میآمد، امروزه با تفسیر ملحدانه یا مومنانه از متون دینی روبهرو است. مسائل زبانشناسی، نشانهشناسی، پدیدار شناسی، هرمنوتیک و فلسفهی زبان به شدت او را درگیر کرده است.
البتّه دیندارن و عالمان دینی، همواره در پی معنایابی متون دینی بودهاند و دانش مستقلی به نام علم تفسیر را، که از چگونگی دستیابی به معانی مدلول الفاظ قرآن سخن میگوید، راه انداختند؛ زیرا بر این باور بودند که خداوند متعال در نزول قرآن، مقصود و معنای خاصی را منظور داشته است و به تعبیر هرمنوتیک، نیّت مولف در متن محفوظ است.
اهل تفسیر، روشها و گرایشهای گوناگونی در کشف مقصود شارع مقدس به کار بردهاند. گرایشهای مذهبی (شیعی، معتزلی، اشعری و...)، موضوعی (فقهی، ادبی، فلسفی، اجتماعی، تاریخی، علمی، سیاسی، تربیتی، عرفانی، اعتقادی و...) و نگارشی (موضوعی، تربیتی و مزجی) و نیز روشهای قرآن به قرآن، روایی، اشاری و رمزی و عرفانی، عقلی و فلسفی، تفسیر به رای و تفسیر علمی را مورد بحث قرار دادهاند و هر یک از روشها و گرایشها که به تفسیر به رای منجر می‌شود، از آن جهت که مراد متکلم را مخدوش سازد، مردود و نامشروع شمرده می‌شود.
به هر حال، تفسیر صحیح و مشروع از قرآن، به رعایت ضوابط و شرایطی نیاز دارد که تخطی از آنها، آدمی را به بیراهه میکشاند.
قرآن با این‌که به زبان عربی نازل شده و از واژگان عرفی در تبیین مراد خداوند متعال استفاده شده است، ولی از آن رو که معارف بلند و فراوانی در قالب الفاظ محدود جای گرفته و فاصلهی زمانی زیادی بین نزول قرآن و عصر حاضر تحقق یافته و نیز اصول و کلیات فراوانی در قرآن ذکر شده است، به تفسیر و رعایت ضوابط و قواعد مذکور نیازمند است. حال پرسش جدیدی که پیشرفتهای علوم جدیدی برای مفسران به ارمغان آورده این است که آیا تئوریها و فرضیههای علمی در تفسیر قرآن به مفسران مدد میرسانند یا این‌که تفسیر علمی از مصادیق تفسیر به رای «و من فسّر القرآن برایه فقد کفر»است. پاسخ دقیق و عالمانه به این پرسش، متوقف بر چیستی تفسیر علمی و درک ضوابط و رعایت شرایط آن است، که محققان فرزانه، حجج اسلام، آقایان دکتر رضایی اصفهانی و دکتر رفیعی بدان پرداختهاند.
بیشتر
بشر امروز همراه با تحولات جدید، پا به دوران نوینی گذاشته و با اندیشهها و مکاتب جدیدی روبهرو شده است. اگر در گذشته سخن از الحاد و دینداری به میان میآمد، امروزه با تفسیر ملحدانه یا مومنانه از متون دینی روبهرو است. مسائل زبانشناسی، نشانهشناسی، پدیدار شناسی، هرمنوتیک و فلسفهی زبان به شدت او را درگیر کرده است.
البتّه دیندارن و عالمان دینی، همواره در پی معنایابی متون دینی بودهاند و دانش مستقلی به نام علم تفسیر را، که از چگونگی دستیابی به معانی مدلول الفاظ قرآن سخن میگوید، راه انداختند؛ زیرا بر این باور بودند که خداوند متعال در نزول قرآن، مقصود و معنای خاصی را منظور داشته است و به تعبیر هرمنوتیک، نیّت مولف در متن محفوظ است.
اهل تفسیر، روشها و گرایشهای گوناگونی در کشف مقصود شارع مقدس به کار بردهاند. گرایشهای مذهبی (شیعی، معتزلی، اشعری و...)، موضوعی (فقهی، ادبی، فلسفی، اجتماعی، تاریخی، علمی، سیاسی، تربیتی، عرفانی، اعتقادی و...) و نگارشی (موضوعی، تربیتی و مزجی) و نیز روشهای قرآن به قرآن، روایی، اشاری و رمزی و عرفانی، عقلی و فلسفی، تفسیر به رای و تفسیر علمی را مورد بحث قرار دادهاند و هر یک از روشها و گرایشها که به تفسیر به رای منجر می‌شود، از آن جهت که مراد متکلم را مخدوش سازد، مردود و نامشروع شمرده می‌شود.
به هر حال، تفسیر صحیح و مشروع از قرآن، به رعایت ضوابط و شرایطی نیاز دارد که تخطی از آنها، آدمی را به بیراهه میکشاند.
قرآن با این‌که به زبان عربی نازل شده و از واژگان عرفی در تبیین مراد خداوند متعال استفاده شده است، ولی از آن رو که معارف بلند و فراوانی در قالب الفاظ محدود جای گرفته و فاصلهی زمانی زیادی بین نزول قرآن و عصر حاضر تحقق یافته و نیز اصول و کلیات فراوانی در قرآن ذکر شده است، به تفسیر و رعایت ضوابط و قواعد مذکور نیازمند است. حال پرسش جدیدی که پیشرفتهای علوم جدیدی برای مفسران به ارمغان آورده این است که آیا تئوریها و فرضیههای علمی در تفسیر قرآن به مفسران مدد میرسانند یا این‌که تفسیر علمی از مصادیق تفسیر به رای «و من فسّر القرآن برایه فقد کفر»است. پاسخ دقیق و عالمانه به این پرسش، متوقف بر چیستی تفسیر علمی و درک ضوابط و رعایت شرایط آن است، که محققان فرزانه، حجج اسلام، آقایان دکتر رضایی اصفهانی و دکتر رفیعی بدان پرداختهاند.
دیدگاه‌های کتاب الکترونیکی آشنایی با تفسیر علمی قرآن